Đĩa than là gì? Khám phá kiến thức về đĩa vinyl trong âm thanh

Chắc hẳn bạn đã từng nghe tới các thiết bị âm thanh có khả năng chơi được đĩa than, đĩa vinyl. Vậy đĩa than là gì? Chúng có ưu nhược điểm gì so với các loại định dạng thường dùng hiện nay. Cách thức hoạt động của đĩa vinyl ra sao? Cùng chúng tôi tìm hiểu ngay trong bài viết này để được giải đáp nhé!

Đĩa than là gì?

Liệu có phải gọi là đĩa than vì nó màu đen, trong tiếng Việt còn gọi là mâm than do chúng có hình tròn giống chiếc mâm? Chúng được định nghĩa như thế nào?

Khái niệm đĩa than là gì?

Đĩa than hay còn gọi là mâm than là một loại đĩa đặc biệt có chứa các thông tin tín hiệu theo từng rãnh được dập nổi, đĩa này thường được làm từ chất liệu Polyvinyl chloride. Chức năng chính của chúng là để lưu trữ tín hiệu âm thanh, để sử dụng đĩa than thì cần kết hợp với máy quay đĩa chuyên dụng.

Đĩa than là gì? loại đĩa đặc biệt có chứa các thông tin tín hiệu theo từng rãnh được dập nổi

Đĩa vinyl là gì? Đĩa LP là gì?

Đĩa vinyl thực chất cũng chính là đĩa than, sở dĩ được gọi là vinyl bởi chúng được gọi theo tên chất liệu làm nên phôi đĩa. Đĩa vinyl thường có đường kính 12 inch, 10 inch hoặc 7 inch để phù hợp với từng loại máy quay.

Đĩa LP là viết tắt của cụm từ Long Play, là phương tiện lưu trữ âm thanh dạng analog thông qua kỹ thuật rãnh microgroove. LP record là thuật ngữ tiêu chuẩn dùng để chỉ đĩa than (đĩa than thực chất là do người Việt tự quy ước và gọi với nhau).

Đĩa vinyl là gì? Đĩa LP là gì?

Đầu đĩa than tiếng Anh là gì?

Đĩa than tiếng anh được gọi là Gramophone, Phonograph, vinyl hoặc được gọi đơn giản là record.

Đầu đĩa than tiếng Anh là gì? – Gramophone, Phonograph, vinyl

Nguồn gốc của đĩa than vinyl

Đĩa than vinyl được sử dụng vô cùng phổ biến trong thế kỷ 20, ít ai biết nguồn gốc của đĩa than chính là do Thomas A.Edison, ông đa sáng chế ra chiếc máy ghi âm đầu tiên. Sang tới đầu thế kỷ 20 đĩa vinyl được sử dụng phổ biến trong lĩnh vực ghi âm và phát thanh.

Đĩa than được sử dụng phổ biến trong thế kỷ 20

Đĩa than vinyl LP được tạo ra như thế nào?

Một chiếc đĩa có khả năng lưu trữ dữ liệu âm thanh analog mà ta có thể cầm nắm được thì được tạo ra như thế nào? Quy trình bắt đầu từ việc sản xuất đĩa chính bằng lõi nhôm phủ bên ngoài là sơn mài nitrocellulose, các đĩa đạt chất lượng ép sẽ được đục lỗ ở giữa. Các nhà sản xuất sẽ sử dụng máy cắt có đầu sapphire và máy tiện có nhiệm vụ cắt các rãnh liên tục trên đĩa được kiểm soát hoàn toàn tự động.

Sau đó các đĩa sẽ được rửa và phim bạc lỏng và thiếc clorua, mạ điện niken để làm cứng lớp bạc. Sử dụng chính đĩa khuôn này để ép ra các đĩa than vinyl. Ban đầu sẽ cần chuẩn bị hạt nhựa PVC nấu chảy, tạo khuôn sau đó được ép bằng khuôn đã chuẩn bị. Chờ các đĩa nguội đi thì phần thừa sẽ được cắt bớt và tái sử dụng.

Đĩa than sử dụng công nghệ Microgroove để tạo ra các rãnh siêu nhỏ

Cách thức hoạt động của đĩa than

Đĩa than hay đĩa vinyl hoạt động theo chu trình là ghi âm và phát ra âm thanh analog. Cách thức hoạt động của chúng như sau:

• Ghi âm: Chuyển đổi sóng từ micro, nhạc cụ,.. (dạng sóng âm) thành các rãnh vật lý trên mặt đĩa.
• Khi đĩa than được chế tạo ra, cho lên máy quay đĩa thì kim hoặc bút stylus sẽ di chuyển dọc theo các rung động âm thanh 3D được khắc bên trong.
• Tất cả các những thay đổi cơ học từ các rãnh sẽ được kim truyền qua thanh kim loại đến một thiết bị có chứa tinh thể áp điện.
• Khi thanh kim loại nhấn nhẹ vào tinh thể các rung động cơ học sẽ được tái hiện thành tín hiệu điện sau đó đưa đến bộ khuếch đại và phát ra loa tới người nghe.

Cách thức hoạt động của đĩa than

Đặc điểm chung của đĩa than vinyl là gì?

Đĩa than có cấu trúc đặc biệt cũng như phải sử dụng thiết bị đặc trưng để phát nhạc, vì thế chúng sở hữu nhiều đặc điểm riêng có như:

Kích thước của đĩa than

Đĩa than LP có kích thước tương đối lớn so với các dòng đĩa CD thông thường mà chúng ta sử dụng. Phổ biến là 3 kích thước 12 inch, 10 inch và 7 inch (tính theo đường kính của đĩa)

Tốc độ phát của đĩa vinyl

Tốc độ phát của đĩa than LP được tính bằng số vòng quay trên phút (RPM), mỗi loại đĩa có kích thước khác nhau sẽ có tốc độ phát khác nhau ví dụ như:

• Đĩa 12 inch sẽ phát 33 1⁄3 vòng/phút.
• Đĩa 7 inch sẽ phát 45 vòng/phút.

Tốc độ phát của đĩa than LP được tính bằng số vòng quay tên phút (RPM)

Chất lượng âm thanh

Vì là đĩa lưu trữ âm thanh dạng thô analog nên có độ trung thực cao, nhất là với các đĩa vinyl được chế tạo theo công nghệ mới. Sang tới thế kỷ XXI sự trở lại của đĩa than đã mạnh mẽ và ấn tượng hơn khi các nhà sản xuất đã áp dụng công nghệ chế tạo mới để tạo ra đĩa than HD với chất âm tuyệt vời hơn nữa.

Chất âm của đĩa than chân thực, mộc mạc và rất sống động

Thời gian phát

Trước khi có đĩa than vinyl, các đĩa gỗ shellac chỉ có thời lượng phát từ 3-4 phút mỗi mặt, quá chóng vánh và ngắn khiến việc lưu trữ các bản nhạc có độ dài lớn hơn trở nên khó khăn. Bằng việc sử dụng các rãnh microgroove điều này đã giúp cho mỗi mặt của đĩa than vinyl có thể chứa được nhiều thông tin dữ liệu âm thanh hơn, thời gian phát nâng lên tới 15 – 20 phút mỗi mặt đĩa.

Thời gian phát là khoảng 20 phút mỗi mặt, hiện nay thì đã có cải tiến hơn

Ưu, nhược điểm khi sử dụng đĩa vinyl

Mặc dù khá cồng kềnh và độ tiện dụng cũng không cao như các file âm thanh hay đĩa CD, nghe nhạc trực tuyến hiện nay nhưng đĩa than LP vẫn nhận được nhiều sự quan tâm, yêu mến của người dùng. Chúng sở hữu nhiều ưu điểm như:

Ưu điểm của đĩa than LP

• Chất âm giàu có, ấm áp bởi giữ lại được nét mộc mạc nhất của âm thanh, hoàn toàn không có quá trình nén mất dữ liệu như các định dạng âm thanh hiện nay.
• Đĩa than còn gợi nhớ về thời xa xưa, giúp ta có liên tưởng tới quý tộc châu Âu trước đây.
• Mang tới trải nghiệm thú vị và độc đáo hơn cho người dùng.
• Sử dụng đĩa than còn tạo nên điểm nhấn thẩm mỹ thú vị cho không gian nhà của bạn. Nhiều người dùng máy phát đĩa như một vật sang trọng để decor nhà cửa.

Chất âm của đĩa vinyl giàu có, ấm áp

Nhược điểm của đĩa vinyl

Mặc dù có ưu điểm lớn về chất âm nhưng chơi đĩa than LP cũng tồn tại khá nhiều điểm trừ chẳng hạn như:

• Hạn chế về thời gian phát, các file nhạc hiện nay có thể phát liên tục nhiều tiếng đồng hồ mà chẳng lo hết.
• Đĩa vinyl có độ ồn bề mặt nhất định tạo ra các tạp âm, nhưng với nhiều người đó lại là nét quyến rũ riêng khi chơi đĩa than.
• Đĩa than có thể bị hao mòn theo thời gian bởi các kim cầm sẽ gây mòn trên rãnh dẫn tới sự suy giảm chất lượng âm thanh khi phát lại nhiều lần.
• Lưu trữ hạn chế cũng là nhược điểm của đĩa vinyl bởi chúng không có đủ không gian để lưu một lượng lớn thông tin tín hiệu âm thanh.
• Giá thành: Đĩa LP không hề rẻ, nếu so sánh với việc mua đĩa CD hoặc các file nhạc, nghe nhạc trực tuyến thì có thể sẽ rẻ hơn rất nhiều.

Nhược điểm là hạn chế thời gian phát, dễ hư hỏng

Tính cạnh tranh của đĩa than với các định dạng khác

Vào thế kỷ 20 là những chiếc băng cassette, đĩa CD và hiện nay là các định dạng âm thanh khác chính là đối thủ cạnh tranh trực tiếp với đĩa vinyl. Có vẻ như đĩa than khó có thể mà cạnh tranh được với các định dạng khác. Vì thế mà đĩa vinyl chọn thị trường ngách để phát triển lại từ những năm 1990. Ngày nay, đĩa than LP ngoài là một đĩa nhạc thì chúng còn được người dùng sưu tập lại, vừa tăng tính thẩm mỹ cho không gian của mình mà còn thể hiện đẳng cấp, phong cách riêng của bản thân.

Đĩa vinyl bị cạnh tranh mạnh bởi các định dạng khác nhưng chúng vẫn có thị trường ngách riêng

Làm thế nào để bảo quản đĩa than vinyl?

Đĩa than làm từ vinyl khá bền nhưng chúng cũng có thể nhanh hỏng hóc nếu bạn không biết cách bảo quản cho đúng. Dưới đây là những mẹo bảo quản đĩa than để chúng luôn tốt:

• Khi không sử dụng phải để đĩa than trong hộp của chúng, đặt tại những nơi khô ráo, thoáng mát tránh ánh nắng trực tiếp cũng như nơi quá nóng vì có thể khiến đĩa bị cong vênh.
• Khi xếp nhiều đĩa than thì nên đặt chúng thẳng chứ không nên xếp chồng lên nhau có thể khiến đĩa bị xước ảnh hưởng tới chất lượng âm thanh.
• Khi cầm đĩa thì không chạm vào các rãnh trên đĩa, chúng ta sẽ cầm ở mép hoặc ở tâm đĩa.
• Không được để đĩa than ở nơi nhiều bụi, bởi nếu bụi bẩn bám lâu ngày sẽ ảnh hưởng tới chất âm mà khi lau lại thì cũng rất dễ làm đĩa bị xước, hỏng.

Bảo quản đĩa than tại nơi thoáng mát, khô ráo để không làm chúng bị cong vênh

Một số điều thú vị về đĩa than vinyl có thể bạn chưa biết!

Dưới đây là một số thông tin mở rộng về đĩa LP bạn có thể tham khảo thêm:

Đĩa vinyl LP và EP có sự khác nhau không?

Đĩa than LP là đĩa phát dài trong khi EP là đĩa phát mở rộng. Tên thì là vậy nhưng đĩa EP chỉ có thời lượng chỉ bằng một nửa so với LP thôi đó. Trong khi đĩa LP có thể ghi cả một album với thời lượng tới 44 phút (tương đương 10 – 12 ca khúc) thì EP chỉ có thể ghi được khoảng 3 – 6 bản nhạc kéo dài trong khoảng từ 15 – 30 phút, thường là để ghi các mini album.

So sánh CD với đĩa vinyl

So sánh CD với đĩa vinyl

Về cơ bản là CD và vinyl là khác nhau, đĩa than lưu trữ âm thanh ở dạng analog thì CD lại được mã hóa kỹ thuật số. Kim sẽ đọc bản ghi trên vinyl còn laser sẽ đọc đĩa CD. So sánh về chất lượng âm thanh thì mỗi cái lại có vượt trội riêng.

Nhiều người yêu thích chất âm mộc thì thích vinyl hơn bởi chúng không trải qua quá trình chuyển đổi analog – digital sẽ không làm biến đổi âm thanh. Còn nhiều người ưa chuộng đĩa CD lại nói rằng CD không bị tạp âm hay các tiếng khó chịu khi phát. Xét về độ bền thì CD có vẻ là bền hơn đĩa than vinyl nhưng chúng đều dễ xước như nhau.

So sánh về khả năng tương thích, đĩa CD có vẻ ưu thế hơn, chúng được sử dụng rộng rãi trong nhiều thiết bị và nhiều hệ thống âm thanh hiện nay như dàn karaoke gia đình, âm thanh hội trường, sân khấu, thông báo, công cộng trong khi đĩa LP chỉ có thể sử dụng chung với máy quay đĩa, mục đích chính là để nghe nhạc gia đình.

Trên đây là bài viết giải đáp đĩa than là gì? Đĩa than tiếng Anh là gì cũng như các kiến thức cần biết về đĩa vinyl. Mong rằng với những thông tin mà chúng tôi cung cấp sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về chúng. Theo dõi Lạc Việt Audio để biết thêm thật nhiều thông tin bổ ích khác nữa nhé! Hẹn gặp các bạn trong những bài viết sau.

Duy Shinota

Với hơn 15 năm trong lĩnh vực âm thanh, tôi đã và đang setup rất nhiều hệ thống âm thanh khác nhau: Từ các dàn loa đám cưới đến các hệ thống âm thanh sân khấu lớn. Với kinh nghiệm và đam mê công việc của mình chắc chắn khi có nhu cầu liên hệ đến Lacvietaudio.com bạn sẽ nhận được những tư vấn chất lượng và hiệu quả nhất!